Tryb udzielania pomocy

Zasady przyznawania świadczeń z pomocy społecznej

Prawo do świadczeń pomocy społecznej przysługuje, jeżeli umowy międzynarodowe, stanowią inaczej, osobom posiadającym obywatelstwo polskie, zamieszkującym i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz cudzoziemcom zamieszkującym i przebywającym na tym terytorium, posiadającym zezwolenie na pobyt stały lub inne określone w ustawie o pomocy społecznej na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 901 z późn. zm.).

Jakie są warunki uzyskania pomocy?

Prawo do świadczeń pieniężnych przysługuje osobie samotnie gospodarującej, osobie w rodzinie i rodzinom, jeśli dochód nie przekracza nw. kwot kryteriów dochodowych.
Aktualnie kryteria dochodowe wynoszą:

• dla osoby samotnie gospodarującej – 1010,00 zł,
• osobie w rodzinie – 823,00 zł,
• rodzinie – 823,00 zł x liczba członków rodziny

przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednego z powodów społecznych wymienionych wyżej (wskazanych w art. 7 pkt 2–15 ustawy o pomocy społecznej)

Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1. miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych
2. składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach
3. kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

Do ww. dochodu nie wlicza się jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego, zasiłku celowego, pomocy materialnej  mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na postawie przepisów o systemie oświaty, wartości świadczenia w naturze, świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych, dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego, świadczenia wychowawczego i innych świadczeń pieniężnych przyznanych przepisami prawa.

W stosunku do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą:

1. opodatkowaną podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych - za dochód przyjmuje się przychód z tej działalności pomniejszony o koszty uzyskania przychodu, obciążenie podatkiem należnym określonym w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych i składkami na ubezpieczenie zdrowotne określonymi w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, związane z prowadzeniem tej działalności oraz odliczonymi od dochodu składkami na ubezpieczenia społeczne niezaliczonymi do kosztów uzyskania przychodów, określonymi w odrębnych przepisach, z tym że dochód ustala się, dzieląc kwotę dochodu z działalności gospodarczej wykazanego w zeznaniu podatkowym złożonym za poprzedni rok kalendarzowy przez liczbę miesięcy, w których podatnik prowadził działalność, a jeżeli nie prowadził działalności, za dochód przyjmuje się kwotę zadeklarowaną w oświadczeniu tej osoby
2. opodatkowaną na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - za dochód przyjmuje się kwotę zadeklarowaną w oświadczeniu tej osoby.

        W sytuacji gdy podatnik łączy przychody z działalności gospodarczej z innymi przychodami lub rozlicza się wspólnie z małżonkiem, przez podatek należny rozumie się podatek wyliczony w takiej proporcji, w jakiej pozostaje dochód podatnika z pozarolniczej działalności gospodarczej wynikający z deklaracji podatkowych do sumy wszystkich wykazanych w nich dochodów.

Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia działalności opodatkowanej na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych ustala się na podstawie zaświadczenia wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego, zawierającego informację o wysokości:

1. przychodu;
2. kosztów uzyskania przychodu;
3. różnicy pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania;
4. dochodów z innych źródeł niż pozarolnicza działalność gospodarcza w przypadku gdy podatnik łączy przychody z działalności gospodarczej z innymi przychodami lub rozlicza się wspólnie z małżonkiem;
5. odliczonych od dochodu składek na ubezpieczenia społeczne;
6. należnego podatku;
7. odliczonych od podatku składek na ubezpieczenie zdrowotne związanych z prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej.

Wysokość dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku prowadzenia działalności na zasadach określonych w przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ustala się na podstawie zaświadczenia wydanego przez naczelnika właściwego urzędu skarbowego zawierającego informację o formie opodatkowania oraz na podstawie dowodu opłacenia składek w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Przy ustalaniu prawa do zasiłków stałego i okresowego w składzie rodziny nie uwzględnia się dzieci wychowywanych w rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka oraz pełnoletnich wychowanków rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, a do dochodu rodziny nie wlicza się ich dochodów oraz świadczeń na pokrycie kosztów ich utrzymania i dodatków przyznanych na podstawie przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Przy ustalaniu wysokości odpłatności za pobyt osoby w domu pomocy społecznej, w składzie rodziny uwzględnia się innych członków rodziny przebywających w instytucjonalnych placówkach opieki, jeżeli rodzina ponosi odpłatność za ich pobyt.

Osobie odbywającej karę pozbawienia wolności, z wyjątkiem osób odbywających tę karę w systemie dozoru elektronicznego,  nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:

1. ubóstwa,
2. sieroctwa,
3. bezdomności,
4. bezrobocia,
5. niepełnosprawności,
6. długotrwałej lub ciężkiej choroby,
7. przemocy w rodzinie,
8.  potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi,
9. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
10. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
11. (uchylony)
12. trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy;
13. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
14. alkoholizmu lub narkomanii;
15. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
16. klęski żywiołowej lub ekonomicznej.

Tryb przyznania świadczenia z pomocy społecznej

1. Złożenie wniosku

Świadczenia udzielane są na wniosek:

• osoby zainteresowanej,
• jej przedstawiciela ustawowego,
• innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.

Pomoc społeczna może być także udzielana z urzędu.

2. Sporządzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego

Wywiad środowiskowy przeprowadza pracownik socjalny w miejscu stałego zamieszkania lub w miejscu czasowego pobytu. Celem wywiadu jest ustalenie aktualnej sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby i rodziny oraz opracowanie planu pomocy. Zasady i tryb przeprowadzania wywiadu reguluje Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25 sierpnia 2016 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U z 2017 r. poz. 1788). Brak zgody osoby zainteresowanej na przeprowadzenie wywiadu jest równoznaczne z rezygnacją z pomocy. Strona występująca o pomoc powinna dysponować dokumentami, które pozwolą ustalić dane personalne oraz informacje niezbędne do ustalenia sytuacji rodzinnej, materialnej, stanu zdrowia. Pracownik socjalny może również prosić o złożenie oświadczenia o posiadanym stanie majątkowym. Odmowa złożenia takiego oświadczenia może być podstawą do odmowy przyznania świadczenia. W razie wystąpienia dysproporcji pomiędzy wysokością dochodu udokumentowanego przez osobę / rodzinę ubiegającą się o przyznanie pomocy społecznej, a rzeczywistą sytuacją majątkową stwierdzoną przez pracownika socjalnego, można odmówić przyznania świadczeń z pomocy społecznej.

3. Termin i sposób załatwienia wniosku o pomoc

Przyznanie świadczeń z pomocy społecznej następuje w formie decyzji administracyjnej. Od decyzji służy prawo do wniesienia odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ciechanowie. Załatwianie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania.

4. Realizacja przyznanego świadczenia

Zakres przyznanej pomocy jest zależny od wielu czynników, a w szczególności wynika z indywidualnej sytuacji każdej osoby lub rodziny, a także od możliwości finansowych CUS. Musi być przy tym zgodny z celami pomocy społecznej. Pracownik socjalny po przeprowadzeniu wywiadu zaproponuje pomoc, która jest możliwa do udzielenia w danym przypadku i uzasadniona sytuacją osoby lub rodziny występującej o pomoc.

Na podstawie przeprowadzonego wywiadu środowiskowego pracownik socjalny dokonuje analizy i oceny sytuacji danej osoby lub rodziny i formułuje wnioski z niej wynikające, stanowiące podstawę planowania pomocy. Plan pomocy powinien być ustalany w trakcie przeprowadzania wywiadu środowiskowego, w porozumieniu z klientem.

Każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie w oparciu o informacje ustalone w wywiadzie oraz dokumenty  i oświadczenia niezbędne do rozpatrzenia wniosku, określające sytuację: rodzinną, zdrowotną, mieszkaniową, majątkową, zawodową.

Ponadto tut. Centrum ustala w drodze wywiadu środowiskowego sytuację osób zobowiązanych do alimentacji, na rzecz osób ubiegających się o świadczenia pomocy społecznej (odrębnie mieszającego małżonka, rodziców, dziadków, dorosłych dzieci lub wnuków) oraz możliwości świadczenia przez te osoby pomocy.

Wymagane dokumenty

Osoba występująca o pomoc powinna udokumentować pracownikowi socjalnemu swoją trudną sytuację życiową i w tym celu pracownik socjalny może domagać się dokumentów określonych w ustawie o pomocy społecznej.

Zakończenie postępowania w sprawie i wydanie decyzji

Zakończenie postępowania następuje niezwłocznie, nie później niż w ciągu miesiąca, a w sprawach szczególnie skomplikowanych nie później niż w ciągu 2 miesięcy od daty złożenia wniosku.

Świadczenia z pomocy społecznej przyznawane są w formie decyzji administracyjnej. Decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy, wydawane są w formie pisemnej. Wyjątek stanowią świadczenia w postaci pracy socjalnej, poradnictwa, itp. – te formy pomocy udzielane są bez konieczności wydawania decyzji.

Odwołanie od decyzji

Od decyzji wydanej przez Ośrodek przysługuje Klientowi prawo odwołania się do organu drugiej instancji- Samorządowego Kolegium Odwoławczego za pośrednictwem Ośrodka. Odwołania można złożyć w ciągu 14 dni od daty otrzymania decyzji.

Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej zobowiązane są do współdziałania z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu swojej trudnej sytuacji życiowej.

Brak współdziałania, a w szczególności:

• odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, lub niedotrzymanie jego postanowień,
• nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych,
• nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego przez osobę uzależnioną ,
• marnotrawienie przyznanych świadczeń

stanowią podstawę do:

• odmowy przyznania lub ograniczenia świadczeń,
• wstrzymania świadczeń pieniężnych,
• przyznania pomocy w formie świadczenia niepieniężnego.

Kontrakt socjalny 

W celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdujących się  w trudnej sytuacji życiowej pracownik socjalny zatrudniony  w ośrodku pomocy społecznej może zawrzeć kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną, w celu wzmocnienia aktywności i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy mogą zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom  i możliwościom pomocy społecznej.

Osoby i rodziny, korzystające ze świadczeń pomocy społecznej, są zobowiązane poinformować pracownika socjalnego o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej i majątkowej, która wiąże się  z podstawą do przyznania świadczeń.

Świadome wprowadzenie w błąd pracownika socjalnego może spowodować zmianę decyzji na niekorzyść strony oraz uznanie pobranych świadczeń za nienależnie. Świadczenia nienależnie pobrane podlegają zwrotowi, niezależnie od dochodu rodziny.